همه چیز درباره قرص اورژانسی جلوگیری از بارداری | مصرف درست و نکات مهم
وقتی پای تصمیمات مهم و حساس درباره سلامت باروری در میان باشد، دانستن اطلاعات درست و دقیق میتواند تفاوت بزرگی در زندگی افراد ایجاد کند. قرص اورژانسی یکی از آن راهکارهای پزشکی است که در مواقع خاص و بحرانی به کمک افراد میآید؛ اما هنوز هم برای خیلیها یک موضوع مبهم و پر از سؤال است. ما در مای پزشک، به عنوان رسانهای تخصصی و قابل اعتماد در حوزه پزشکی و سلامت، تلاش میکنیم تا با زبانی ساده و علمی، موضوعاتی مهم مانند پیشگیری اضطراری از بارداری را برای مخاطبان خود شفافسازی کنیم.
آنچه در این مقاله میخوانید :
Toggleدر این مقاله میخواهیم بهزبان ساده و بدون قضاوت، به همه جنبههای مهم قرص اورژانسی بپردازیم؛ از اینکه این قرص دقیقاً چیست و کی باید استفاده شود، تا نحوه مصرف، انواع موجود در داروخانهها، نکات ایمنی، عوارض، سؤالات پرتکرار و حتی تفاوت آن با قرصهای ضدبارداری معمولی. اگر تا به حال با شک و سؤالهایی درباره این قرص مواجه بودی، این مقاله دقیقاً همون چیزیه که نیاز داری تا با آرامش و اطمینان بیشتری تصمیم بگیری. پس تا انتها با ما همراه باش.
بهترین دکتران زنان و زایمان
قرص اورژانسی چیست؟
قرص اورژانسی یک روش موقتی و فوری برای جلوگیری از بارداری ناخواسته پس از رابطه جنسی محافظتنشده یا شکست روشهای جلوگیری مثل پاره شدن کاندوم است. این قرصها معمولاً حاوی مادهای به نام لوونورژسترول هستند که نوعی هورمون مصنوعی مشابه پروژسترون است و با جلوگیری از تخمکگذاری یا جلوگیری از بارور شدن تخمک، احتمال بارداری را به شدت کاهش میدهد.
در واقع این روش جایگزین دائمی برای جلوگیری از بارداری نیست و فقط برای مواقع اضطراری طراحی شده. اثربخشی قرص اورژانسی به زمان مصرف آن بستگی دارد و هرچه زودتر پس از رابطه مصرف شود، احتمال موفقیت آن بیشتر است. توصیه میشود این قرص فقط در شرایط خاص و با آگاهی کامل از نحوه مصرف و عوارض احتمالی استفاده شود.
چه زمانی باید از قرص اورژانسی استفاده کنیم؟
گاهی همه چیز طبق برنامه پیش میره، اما یک لحظه بیاحتیاطی یا یه اشتباه کوچیک میتونه شما رو با نگرانی دربارهی بارداری ناخواسته روبرو کنه. اینجاست که قرص اورژانسی به کمکتون میاد. اگر کاندوم در حین رابطه پاره شده، اصلاً از روشهای پیشگیری استفاده نکردید، یا مصرف قرصهای ضدبارداری رو فراموش کردید، باید بدون معطلی به سراغ قرص اورژانسی برید.
در واقع، این قرصها مخصوص شرایط پیشبینینشدهست و بههیچوجه جایگزین روشهای دائمی جلوگیری از بارداری نیستن.
انواع قرص اورژانسی موجود در داروخانه ها
در داروخانههای ایران، انواع مختلفی از قرصهای اورژانسی جلوگیری از بارداری وجود دارد که هرکدام با ترکیبات و دوزهای متفاوت عرضه میشوند. از برندهای خارجی گرفته تا نمونههای ایرانی، انتخابهای متنوعی پیشروی خانمهاست. پرمصرفترین گزینهها شامل قرص «لوونورژسترول» با دوز ۱.۵ میلیگرم در یک نوبت، یا دو قرص ۰.۷۵ میلیگرمی با فاصله ۱۲ ساعته هستند. همچنین برند «تنسی» (Tansy) از گزینههای ایرانی رایج است که عملکرد مشابهی دارد. قرصهای «الدی» هم گرچه بهصورت اصلی برای پیشگیری بلندمدت استفاده میشوند، اما در شرایط خاص و بهصورت دوز بالا میتوانند کاربرد اورژانسی داشته باشند.
نکته مهم در مصرف این داروها، تشخیص صحیح نوع قرص و زمانبندی دقیق مصرف است، چرا که اثربخشی آنها به شدت به این دو عامل وابسته است.
نحوه صحیح مصرف قرص اورژانسی
در موقعیتهای اضطراری، تنها چیزی که اهمیت دارد، تصمیم درست و بهموقع است. قرص اورژانسی یکی از راهحلهای مهم برای جلوگیری از بارداری ناخواسته است که فقط وقتی مؤثر است که بهدرستی و در زمان مناسب استفاده شود.
اگر از نوع لوونورژسترل استفاده میکنی، تا ۷۲ ساعت (۳ روز) بعد از رابطه بدون محافظت وقت داری؛ هرچقدر زودتر بخوری، اثرگذاری بیشتره. در نوع تکدوزی (1.5 میلیگرم)، فقط یک قرص کافیه. اما اگه نوع دو دوزی (0.75 میلیگرم) گرفتی، باید دو قرص با فاصله ۱۲ ساعت بخوری. نوع دیگهای هم هست به اسم اولیپریستال استات (ellaOne) که فقط تا ۵ روز بعد باید مصرف بشه و دقت کن که نباید با داروهای هورمونی دیگه ترکیب بشه. پس همیشه راهنمای داخل بسته و مشاوره با پزشک رو جدی بگیر.
بهترین پزشک زنان و زایمان
قرص اورژانسی تا چند ساعت بعد از رابطه مؤثر است؟
وقتی صحبت از قرص اورژانسی میشه، زمان مصرفش همهچیز رو تعیین میکنه! این قرصها بهترین عملکرد رو در ۱۲ ساعت اول بعد از رابطهی محافظتنشده دارن و قدرت جلوگیری از بارداریشون در این بازه زمانی نزدیک به ۹۵٪ هست. اگر مصرفش تا ۲۴ ساعت عقب بیفته، اثربخشی کمی کاهش پیدا میکنه و حدود ۸۵٪ باقی میمونه. اما بعد از ۲۴ تا ۷۲ ساعت، این میزان باز هم افت میکنه و به حدود ۵۵٪ میرسه.
البته بعضی از قرصها مثل «الوان» تا ۷۲ ساعت و نوعهایی مثل «اولاپریستال» حتی تا ۵ روز بعد از رابطه هم میتونن اثر داشته باشن؛ ولی واقعیت اینه که هر چی دیرتر مصرف بشه، احتمال بارداری بیشتر میشه. پس اگر قراره تصمیمی گرفته بشه، نباید درنگ کرد.
چه کسانی نباید قرص اورژانسی مصرف کنند؟
برخی افراد به دلایل پزشکی نباید سراغ مصرف قرصهای اورژانسی بروند. اگر فردی قبلاً باردار شده یا احتمال بارداری او وجود دارد، مصرف این قرص نهتنها بیاثر است، بلکه ممکن است باعث عوارض ناخواسته هم شود. همچنین زنانی که سابقهی بیماریهای شدید کبدی یا مشکلات هورمونی کنترلنشده دارند، بهتر است از روشهای جایگزین استفاده کنند.
از طرفی، کسانی که به مواد مؤثر موجود در قرص (مثل لوونورژسترول یا اولیپریستال) حساسیت دارند، نباید این داروها را مصرف کنند. همچنین اگر فرد داروی خاصی مصرف میکند که ممکن است با قرص اورژانسی تداخل داشته باشد (مثل برخی داروهای ضدصرع یا ضدویروسی)، حتماً باید با پزشک مشورت کند. در این موارد، استفاده خودسرانه از قرص میتواند بیشتر ضرر داشته باشد تا فایده.
عوارض قرص اورژانسی چیست؟
در مصرف قرص اورژانسی جلوگیری از بارداری، ممکن است برخی عوارض جانبی شایع بروز کند که بیشتر آنها موقتی و گذرا هستند. از جمله این عوارض میتوان به تهوع، استفراغ، تغییر در نظم و میزان خونریزی قاعدگی، حساسیت یا درد در سینهها، سردرد و خستگی اشاره کرد. این واکنشها معمولاً پس از چند روز برطرف میشوند و نیاز به نگرانی شدید ندارند.
البته اگر عوارض ادامهدار باشد یا شدت پیدا کند، بهتر است با پزشک متخصص مشورت شود تا در صورت نیاز بررسیهای دقیقتر انجام شود. در مجموع، قرص اورژانسی گزینهای مطمئن و کارآمد برای پیشگیری از بارداری ناخواسته است، به شرطی که مصرف آن با آگاهی از نکات مهم و مراقبتهای لازم انجام شود.
آیا قرص اورژانسی باعث ناباروری میشود؟
قرص اورژانسی جلوگیری از بارداری یکی از روشهای مطمئن و سریع پیشگیری پس از رابطه جنسی محافظت نشده است که بهطور موقت و کوتاهمدت عمل میکند. اما یکی از سوالات رایجی که اغلب مطرح میشود، این است که آیا مصرف این قرصها میتواند باعث ناباروری یا آسیب دائمی به سیستم باروری شود؟ پاسخ علمی و قطعی این است که مصرف صحیح و حتی مکرر قرص اورژانسی، هیچ تأثیری بر ناباروری یا اختلالات بلندمدت باروری ندارد.
تحقیقات پزشکی نشان دادهاند که این قرصها با تنظیم موقت هورمونها فقط تا چند روز پس از مصرف اثر میگذارند و پس از آن بدن به حالت طبیعی برمیگردد. البته مصرف بیش از حد و بدون نیاز، توصیه نمیشود؛ چون میتواند باعث بروز عوارض کوتاهمدت مثل نامنظمی قاعدگی شود، اما هیچ مدرک علمی معتبری وجود ندارد که مصرف قرص اورژانسی باعث ناباروری دائمی شود. بنابراین، نگرانی بابت باروری بلندمدت پس از استفاده این قرصها کاملاً بیمورد است.
بهترین متخصصین زنان و زایمان
تفاوت قرص اورژانسی با قرص ضدبارداری معمولی
قرص اورژانسی و قرص ضدبارداری معمولی هر دو برای جلوگیری از بارداری استفاده میشوند، اما تفاوتهای مهمی در ترکیب، زمان مصرف و کاربرد دارند. قرص ضدبارداری معمولی معمولاً ترکیبی از هورمونهای استروژن و پروژسترون است که به صورت منظم و روزانه مصرف میشود تا چرخه قاعدگی را تنظیم کرده و از بارداری جلوگیری کند. در مقابل، قرص اورژانسی فقط در مواقع خاص و بعد از رابطه جنسی محافظتنشده یا شکست روشهای پیشگیری استفاده میشود و ترکیب آن معمولاً حاوی دوز بالاتری از هورمون پروژسترون است تا از لانهگزینی تخمک جلوگیری کند.
زمان مصرف هم در این دو کاملاً متفاوت است؛ قرص ضدبارداری معمولی باید هر روز در ساعت مشخصی مصرف شود تا تاثیرگذار باشد، اما قرص اورژانسی باید حداکثر تا ۷۲ ساعت بعد از رابطه جنسی مصرف شود تا اثر بخشی داشته باشد. همچنین، قرص اورژانسی ممکن است به طور موقت چرخه قاعدگی را به هم بزند و خونریزیهای نامنظم ایجاد کند، در حالی که قرص ضدبارداری معمولی به تنظیم منظم چرخه کمک میکند. بنابراین، اگر قصد پیشگیری طولانیمدت دارید، قرص ضدبارداری معمولی انتخاب بهتری است، اما برای مواقع اضطراری و نادر، قرص اورژانسی گزینه مناسبتری است.
سؤالات پرتکرار درباره قرص اورژانسی
قرص اورژانسی نباید بهصورت مرتب و مکرر استفاده شود. پزشکان معمولاً توصیه میکنند بیشتر از دو بار در یک ماه مصرف نشود، چون استفاده مکرر میتواند باعث اختلال در چرخه قاعدگی و عوارض جانبی شود.
معمولاً پریود بعد از مصرف قرص اورژانسی در زمان معمول یا کمی زودتر یا دیرتر اتفاق میافتد. تغییر در زمان قاعدگی بهدلیل تاثیر هورمونی قرص طبیعی است، اما اگر بیش از یک هفته تأخیر در قاعدگی داشتید، بهتر است تست بارداری انجام دهید.
قرص اورژانسی تا ۷۲ ساعت پس از رابطه جنسی محافظت خوبی ایجاد میکند، اما هرچه زودتر مصرف شود، تاثیرش بیشتر است.
عوارض معمول شامل تهوع، سردرد، سرگیجه و حساسیت پستانهاست که معمولاً کوتاهمدت و گذرا هستند.
خیر، مصرف قرص اورژانسی بهصورت موردی تاثیری روی باروری در آینده ندارد.
بهترین متخصصین زنان و زایمان
دوستان و همراهان گرامی مای پزشک، تیم تحریریه ما با عشق و دقت فراوان، مقالات این وبسایت را بر پایه اطلاعات موثق و تحقیقات گسترده گردآوری میکند. هدف ما، افزایش آگاهی شما درباره مسائل پزشکی و زیبایی است. با این حال، میخواهیم صمیمانه یادآوری کنیم که این مطالب هرگز جایگزین مشاوره مستقیم با پزشک متخصص نمیشوند. هر تصمیم پزشکی، دارویی یا زیبایی، نیازمند بررسی دقیق و نظر شخصی پزشک شماست. مای پزشک با ارائه اطلاعات، مسئولیت تصمیمات نهایی شما را بر عهده نمیگیرد. امیدواریم با بهرهگیری از این اطلاعات و مشورت با پزشکان، بهترین انتخابها را برای سلامتی خود داشته باشید.